PEP – profilaktyka poekspozycyjna
Jeżeli wiesz, że nie masz HIV lub nie znasz swojego statusu serologicznego, a w ostatnich 48 godzinach:
- mogłeś/aś być narażony/a na zakażenie HIV w trakcie kontaktu seksualnego (np. gdy nastąpiło pęknięcie prezerwatywy)
- dzieliłeś/aś z kimś sprzęt do iniekcji narkotyków
- byłeś/aś wykorzystany/a seksualnie
powinieneś/aś niezwłocznie zgłosić się do lekarza i wspólnie z nim rozważyć natychmiastowe przyjęcie PEP.
Czym jest PEP i kto powinien z niego korzystać?
Poekspozycyjna profilaktyka zakażenia HIV (Post-exposure Prophylaxis– PEP) polega na przyjmowaniu leków antyretrowirusowych po kontakcie z materiałem potencjalnie zakaźnym, czyli być może zawierającym wirusa HIV (stosunek bez prezerwatywy, pęknięcie prezerwatywy, kontakt z krwią, nasieniem, śluzem pochwowym, preejakulatem, po zakłuciu igłą lub skaleczeniem się ostrym narzędziem, na którym mogła być zakażona krew). Celem profilaktyki poekspozycyjnej jest niedopuszczenie do zakażenia HIV. Zastosowane leki hamują rozwój wirusa tuż po wniknięciu, uniemożliwiając jego namnażanie. Prawidłowo i szybko zastosowana profilaktyka poekspozycyjna chroni przed zakażeniem HIV. PEP jest też interwencją w sytuacjach, które wymknęły się spod kontroli, a w których mogło dojść do przeniesienia wirusa HIV – np. stosunek z przypadkowym partnerem po alkoholu, substancjach psychoaktywnych – kiedy nie ma możliwości ustalenia, jaki był przebieg zdarzenia.
Kiedy rozpocząć przyjmowanie PEP?
Jeśli doszło do ekspozycji na materiał potencjalnie zawierający HIV, profilaktykę poekspozycyjną należy przyjąć jak najszybciej – idealnie pierwszą dawkę leków należy zażyć w ciągu pierwszych 4 godzin po zdarzeniu! Wtedy skuteczność wynosi 100%. Przyjmuje się, że profilaktykę można przyjąć do 48 godzin, a maksymalnie do 72 godzin w przypadkach ekspozycji wysokiego ryzyka. Po tym czasie leki nie są w stanie skutecznie zahamować namnażania wirusa i dochodzi do zakażenia organizmu. Zestaw trzech leków dobranych przez lekarza przyjmuje się codziennie przez 28 dni lub do momentu wykluczenia, że „źródło” ekspozycji nie jest zakażone HIV (partner/ka musi wykonać odpowiednie badania).
Czy PEP ma skutki uboczne?
PEP jest bezpieczny, ale – podobnie jak przy stosowaniu jakichkolwiek leków – mogą pojawić się działania niepożądane, np. nudności i złe samopoczucie, biegunka. Objawy uboczne występują rzadko. Leki stosowane w PEP są zazwyczaj dobrze tolerowane. Należy pamiętać, że od ich prawidłowego zastosowania zależy uniknięcie zakażenia HIV. Przyjmując PEP, można zawsze skonsultować się z lekarzem, który je zalecił, aby uzyskać merytoryczną pomoc.
Badania przed rozpoczęciem PEP
Przed rozpoczęciem PEP, w dniu ekspozycji, należy wykonać badanie w kierunku zakażenia HIV, żeby wykluczyć, czy już wcześniej nie doszło do zakażenia HIV. W przypadku zakażenia HIV stosowanie PEP nie ma sensu – taką osobę należy leczyć w specjalistycznym ośrodku.
Ponieważ podczas kontaktów seksualnych bez prezerwatywy mogło dojść do zakażenia innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, wskazane jest wykluczenie zakażenia HBV, HCV (głównie kontakty analne), kiłą.